This thesis discusses the initiation of Ottoman-reformed criminal procedures and courts into the provinces of Iraq between the 1840s and the late 1860s. It evaluates the Ottoman government's efforts to gain monopoly over the right to dispense justice in the region within the scope of the Ottoman centralization in its distant provinces. The introduction of new legal organization and the Tanzimat criminal procedures were part of the Ottoman attempt at reassertion of authority in the region. The records from the courts of the Iraqi provinces and the correspondences between the central and the provincial governments indicate how the Ottoman state prioritize the operation of justice as a mark of a legitimate governance in Iraq. The Tanzimat government gave significance to the standardization of trials and the adjudication of the criminal cases among the people of Iraq as a way to gain their loyalty. Besides the introduction of the criminal procedures, the implementation of an effective penal policy toward alleged criminals was seen as another solution by the government to pacify the tribal population and to establish a stable social order. In addition to the Ottoman government's judicial and penal policies, this thesis evaluates the Iraqi people's attitude toward the Ottoman courts to understand state-society relations in a region where tribal confederations were still strong and the people unaccustomed to the Ottoman judicial system.

1840'lı yıllardan başlayıp 1860'ların sonuna kadar olan dönemi elen alan bu tez, Tanzimat döneminin ceza yargılama usullerinin ve mahkemelerin Irak eyaletine uygulanmasını incelemektedir. Tez, Osmanlı hükümetinin merkezden uzak eyaletlerde adalet dağıtım hakkını kendi tekeline alma çabalarını, merkezileşme politikaları çerçevesinde ele almaktadır. Yeni hukuk düzeninin ve ceza muhakeme usullerinin bölgede uygulanması, Osmanlı hükümetinin Irak'ta kurmaya çalıştığı otoritenin unsurlarıdır. Irak mahkeme kayıtları ve merkezi hükümet ile vilayet yönetimi arasındaki yazışmalar Osmanlı devletinin adaletin tesis edilmesini meşru bir yönetimin göstergesi olarak ne derece öncelediğini göstermektedir. Tanzimat idaresi, bölgedeki insanların Osmanlı'ya yönelik bağlılığını elde edebilmek için insanlar arasında cereyan eden ceza davalarının mahkemelerde karara bağlanmasına ve yargılamanın standartlaşmasına büyük önem vermiştir. Mahkemelerdeki yargılama esaslarının yanı sıra, sosyal düzenin sağlanabilmesi ve bölgedeki aşiret nüfuslarının pasivize edilmesi için zanlılara yönelik etkili bir ceza politikasının uygulanması hükümet tarafından bir diğer çözüm yolu olarak görülmüştür. Bütün bu politikaların yanı sıra, bu tez Irak'taki insanların Osmanlı mahkemelerine yönelik takındıkları tutumu irdeleyerek, aşiret yapılarının halen güçlü olduğu ve insanların Osmanlı hukuk sistemine aşina olmadıkları bir bölgede devlet-toplum ilişkileri üzerine söylene gelen tezleri sorgulamayı hedeflemektedir.