An Abstract of the Dissertation of Betül Açıkgöz, for the degree of Doctor of Philosophy from the Atatürk Institute for Modern Turkish History at Boğaziçi University to be taken February 2012

This study elaborates on the penetration of the secular point of view to the primary school textbooks that were theoretically rooted in a religious tarbiyah philosophy in the Second Constitutional Period. On one hand, it seeks the secularizing vision of the new pedagogy on the school subjects faced the challenge of modern scientific thought that had gained strength throughout the nineteenth century. On the other, it argues that the adaptation of the scientific discourse to the religious tarbiyah, legitimized the hold of the religious view on education. Focusing on religion, history and civics instruction through textbooks, it examines epistemological inconsistencies and dissenting ideological opinions in the stateapproved school knowledge written by various authors. It illustrates the philosophy of education as evidenced in the curriculum of 1913 and highlights the alternative narratives of authors contrasting from one another and differentiating from the state guidelines. Thus it traces the discursive ideological standpoints in textbooks and off the curriculum narratives which had both Islamist and ethno-secular propensities. The study provides answer to the question of where school texts contributed to the production and reinforcement of the Ottoman-Muslim nationalism, and on the other hand, to what extent they became tools for developing alternative school knowledge, opposing and transgressing the given guidelines of standardized curriculums. It reveals the reflections of the conflict between Islamic and secularist policy of the Unionist period through themes such as religion, history, national consciousness, homeland, civilization and backwardness.

Boğaziçi Üniversitesi Atatürk İlkeleri ve İnkılap Tarihi Enstitüsü’nde Doktora derecesi için Betül Açıkgöz tarafindan Şubat 2012'de teslim edilen tezin özeti

Bu doktora tezi, dinin terbiye üzerindeki otoritesini bilimsel pedagojiye bırakmaya başladığı İkinci Meşrutiyet döneminde eğitim felsefesinin dünyevi ile dini arasında kalan muğlâk söylemini din, tarih ve yurttaşlık bilgisi ders kitapları içerikleri üzerinden incelemektedir. Çalışma, bir yandan on dokuzuncu yüzyıl boyunca yeni pedagojinin modern bilimsel düşüncenin metotları ile ders içeriklerini dünyevileştiren yönünü ele alır; diğer yandan da ele alınan dönemde, bilimsel söylemle dini terbiyenin sentezlenmesinin, dinin eğitim üzerindeki etkisini meşrulaştırdığı görüşünü ortaya atar. Bu çalışma; din, tarih ve yurttaşlık dersi kitaplarına odaklanarak, farklı yazarlar tarafından kaleme alınan devlet onaylı ders kitaplarının sergilediği epistemolojik tutarsızlıklar ve ideolojik farklılıkları incelemektedir. Kitap yazarlarının, 1913’te düzenlenen ilkokul müfredatına ters düşen ya da ondan farklılaşan alternatif metinlerini gösterir. Böylece hem İslami hem de etno-seküler eğilimli müfredat dışı metinlerdeki çelişen ideolojik dayanak noktalarının izini sürer. Çalışma okul kitaplarının hangi noktalarda Müslüman Osmanlı kimliği ile bağdaştıkları sorusuna cevap ararken diğer yandan ne ölçüde standartlaşan müfredat talimatlarına ters düşen ve onun sınırlarını aşan malumat üretme aracına dönüşebildiklerini ele alır. İttihatçı dönemin İslami ve seküler politikası arasındaki çelişkinin, din, tarih, milli bilinç, vatan ve geri kalmışlık temaları üzerinden yansımalarını ortaya koyar.