This study is about the Second Branch of the Ottoman Empire’s General Staff, which was originally established as a military intelligence institution and represented centralization tendency during the First World War. With the defeat in the Balkan Wars, the 1913 coup and the Martial Law administration along with the mobilization for the First World War, the Ministry of Defense became an important decision-making authority in the Ottoman Empire. These conditions contributed to the transformation of the Second Branch into a centralized structure in intelligence. With the Martial Law administration, the Second Branch carried out the duties of propaganda, censorship, domestic and foreign intelligence. Other intelligence institutions and their sources were canalized to the Second Branch, and all activities against espionage in the Empire was prohibited without its consent and the order. The control over propaganda and censorship activities were given to the Second Branch. Propaganda activities became a mortar of modern Turkey’s ideological infrastructure. Second Branch gathered military, political and partly economic intelligence for foreign intelligence at the strategic, operational and tactical levels. The centralization tendency was assessed along with the administrative and organizational structure of the Second Branch. This study contributes to the intelligence studies by presenting a centralizing intelligence institution while many other states established separate institutions or new units regarding domestic and foreign intelligence during total war conditions.

Bu çalışma bir askeri istihbarat kurumu olarak kurulan ve Birinci Dünya Savaşı ile merkezileşme eğilimi gösteren Osmanlı Devleti Erkan-ı Harbiyyesi’nin İkinci Şubesi hakkındadır. Balkan Harbi yenilgisi, 1913 darbesi ve Birinci Dünya Savaşı seferberliği ile ilan edilen idare-i örfi ile Harbiye Nezareti Osmanlı Devletinde önemli bir karar verici merci haline gelmiştir. Bu şartlar İkinci Şube’nin istihbaratta merkezileşen bir yapıya dönüşmesinde etken olmuştur. İdare-i Örfi’nin ilanı ile beraber İkinci Şube propaganda, sansür, iç ve dış istihbarat görevlerini icra etmiştir. İstihbarat sağlayan diğer kurumlar ve kaynakları İkinci Şube’ye kanalize edilmiş, ayrıca ülke içerisinde casusluğa karşı yapılacak tüm faaliyetlerin İkinci Şube’nin onayı ve emri olmadan yürütülmesi yasaklanmıştır. Propaganda ve sansür faaliyetleri İkinci Şube’nin denetimine bırakılmıştır. Özellikle propaganda faaliyetleri modern Türkiye’nin ideolojik altyapısına bir harç olmuştur. İkinci Şube dış istihbarat için stratejik, operasyonel ve taktik seviyede sadece askeri değil aynı zamanda politik ve kısmen ekonomik istihbarat toplamıştır. Merkezileşme eğilimi tüm bu unsurlar ve İkinci Şube’nin idari ve teşkilat yapısı ile birlikte değerlendirilmiştir. Bu çalışma topyekün savaş koşulları ile bir çok devlet iç ve dış istihbarat için ayrı veya yeni birimler kurarken Osmanlı Devleti’nin bu görevleri bir istihbarat kurumunda merkezileştirdiğini göstererek istihbarat çalışmalarına bir katkı sağlamayı hedeflemektedir.